Denizyolu Taşımacılığı

Denizyolu Taşımacılığı Nedir?

Denizyolu taşımacılığı, temel olarak bir ürünün bir noktadan diğer bir noktaya deniz yolu ile taşınması süreci olarak tanımlanabilir. Dünyanın büyük bir kısmı sularla kaplı olduğundan deniz taşımacılığı, küresel ticaretin bel kemiğini oluşturan önemli sektörlerden biridir. Bu taşımacılık türü gemi, konteyner gemisi, tanker ve feribot gibi deniz araçlarının kullanılması yoluyla gerçekleştirilir.

Denizyolu taşımacılığı, uluslararası taşımacılığın en önemli kollarından biri olup dünya dış ticaret hacminin önemli bir bölümü deniz taşımacılığı ile gerçekleştirilir. Pek çok farklı nedenden dolayı yaygın olarak kullanılan bir taşımacılık türüdür. Maliyet bakımından uygunluktan değerli ürünlerin güvenli bir şekilde taşınmasına kadar uzanan bir dizi avantajıyla öne çıkan deniz taşımacılığının, hizmet türüne ve yöntemine göre farklılık gösteren türleri vardır. 

Denizyolu Taşımacılığı Türleri Nelerdir?

Denizyolu taşımacılığı türleri, liner ve tramp olmak üzere iki ana başlık altında sınıflandırılır.

Düzensiz (Tramp) Taşımacılık: Genellikle petrol, yer altı madenleri, kereste gibi geminin büyük kısmını dolduran yüklerin taşınmasında kullanılır. Bu yükler geminin büyük kısmını doldurduğundan varış noktasına tek seferde ulaştırılır. Yük yoğunluğunun fazla olduğu limanların tercih edildiği bu taşımacılık türünde, geminin tamamına yakını dolmadan sefer başlamaz. Özellikle mevsimsel yüklerde tercih edilen tramp taşımacılıkta yükün teslim tarihi ya da saati ön planda olmaz. Buna bağlı olarak birden fazla firmanın malı gemiye yüklenip taşınır.

Düzenli (Liner) Taşımacılık: Hizmetin yükten önemli olduğu düzenli taşımacılık türünde, geminin hareket ve varış saati önceden belirlenir. Gemi, rotasında önceden belirlenen limanlara uğrar, yükleme ve boşaltma işlemlerini takvimine uygun olarak yapar. Bu taşımacılık türünde geminin dolup dolmaması ön planda tutulmaz. Gemi, kalkış saati geldiğinde, dolmamış olsa da limanda ayrılır.

Denizyolu taşımacılığı yük ve gemi türlerine göre kendi aralarında beş başlık altında toplanır:

Tanker Taşımacılığı: Genellikle petrol ve gaz gibi tehlikeli kimyasal maddelerin taşınması amacıyla tercih edilen taşımacılık türünde gemide tanker bulunur ve tankerin içine petrol ve türevleri olan petrol ürünleri, gaz ve kimyevi maddeler gibi sıvı ve gaz formdaki tehlikeli maddeler konumlandırılır. Söz konusu tehlikeli maddelerin tankere aktarılması ve ilgili yerlere aktarılan maddelerin bırakılması için güçlü bir pompa sisteminden faydalanılır. Böylece yükün sorunsuz bir şekilde alınması ve bırakılması mümkün olur. Tanker taşımacılığı kendi içinde LPG tanker (Genellikle petrol ve türevi olan maddeler taşınır) ve LNG tanker (Genellikle doğal gaz ve kimyasal gazların olduğu maddeler taşınır) olarak ikiye ayrılır.

Ro-Ro Taşımacılığı: Liner taşımacılık denilince akla ilk gelen taşımacılık türü, karayoluyla taşınan diğer bir deyişle kamyon, tır gibi araçların taşıdığı  yüklerin boşaltılmaksızın doğrudan araçlar beraber nakliyesini gerçekleştirir. Kara yolu ve deniz yolu lojistiğinin bir arada bulunduğu Ro-Ro taşımacılığında diğer gemilere oranla son derece büyük gemiler kullanılır.

Konteyner Taşımacılığı: Deniz yolu taşımacılığında en sık tercih edilen yöntemlerden biri olan konteyner taşımacılığı kapsamında, uluslararası kriterlere uygun olarak düzenlenen konteynerler aracılığıyla güvenli bir taşıma gerçekleştirilir. Taşınacak mallar, özel vinçler yardımıyla konteynerlerin içine koyulur ve gemilere düzenli bir şekilde dizilir. Özellikle bir arada kalması gereken ürünlerin bütünlüğünü ve düzenini bozmamak için kullanılan konteyner taşımacılığı, deniz yolu taşımacılığının yaklaşık %85’ini oluşturur.

Kombine Taşımacılık: Çoğunlukla hububatların, kuru yüklerin, petrolün ve maden cevherlerinin taşınması amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Ağır yüklerin uzun mesafeler boyunca güvenli bir şekilde gitmesi için tercih edilebilen kombine taşımacılık, karayolu taşımacılığıyla kombine olarak uygulanabilir.

Dökme Yük Taşımacılığı: Gemiye dökme yöntemiyle koyulması gereken yüklerin taşınması için tercih edilebilen bir yöntemdir. Buğday, çimento, hububat, tuz ve şeker gibi yüklerin hem yüklenmesi hem boşaltılması için gemide bulunan kapaklardan faydalanılır. Bu kapaklar aynı zamanda taşıma sırasında ürünlerin bozulmasını önler.

Denizyolu Taşımacılığı Özellikleri Nelerdir?

Küresel ekonomideki tedarik zincirlerini şekillendirme noktasında kritik bir rol üstlenen denizyolu taşımacılığında kullanılan büyük tonajlı gemiler ve konteyner gemilerinin taşıma kapasitesi geniştir. Büyük miktarlı yükleri tek seferde taşıyabilir. Ton başına düşen maliyetin azaltılmasıyla ölçek ekonomisinden faydalanır.

Ülkeler arası ticaretin omurgasını oluşturan denizyolu taşımacılığı, uluslararası ticaretin kolaylaşmasını sağlar. Limanlardaki bağlantıların ve düzenlemelerin, malzemelerin dünya genelinde etkili bir şekilde taşınmasını sağlaması küresel ekonomik entegrasyonu destekleyen bir unsur olarak önem kazanır.

Denizyolu taşımacılığı, son derece geniş bir malzeme yelpazesini kapsar. Genel kargo taşımacılığı için konteyner gemileri, sıvı malzemelerin taşınması için tanker gemileri tercih edilir. Söz konusu çeşitlilik sayesinde denizyolu taşımacılığı farklı endüstrilerin ve ticaret segmentlerinin ihtiyaçlarına cevap verebilir.

Denizyolu taşımacılığının önemli bir özelliği, diğer taşıma modlarına göre genellikle daha ekonomik maliyetli olmasıdır. Büyük miktarda malzemenin tek seferde taşınması, birim başına düşen maliyetin düşmesini sağlar. Ton başına düşen enerji tüketiminde de daha verimlidir.

Büyük ölçekli olduğundan çevresel etkilere neden olabilse de, denizyolu taşımacılığı yakıt verimliliği ve emisyon kontrolü gibi teknolojik gelişmeler sayesinde giderek daha çevre dostu bir hale gelmektedir.

Denizyolu Taşımacılığı Nasıl Yapılır?

Deniz yolu taşımacılığının ilk adımı, taşıma sürecinin planlanmasıdır. Gönderilecek malzemelerin türü, miktarı, taşıma süresi, güzergahı ve maliyet faktörler bu aşamada göz önünde bulundurulmalıdır. Uluslararası taşıma sürecinde gümrük işlemleri ve belgelerin düzenlenmesi gibi yasal gereklilikler konusunda da dikkatli olunmalıdır.

Denizyolu taşımacılığında kargo türüne bağlı olarak seçilerek yöntem belirlenir. Taşıma sözleşmeleri imzalanır ve taşınacak malzemelere yönelik sigorta yapılır. Böylece her iki tarafın hakları belirlenmiş, olası hasar ve kayıpların minimize edilmesi sağlanmış olur.

Limanlarda malzeme gemiye yüklenir ve boşaltılır. Bu süreç liman otoriteleri, gümrük yetkilileri ve taşıma firmaları arasında koordinasyon sağlanmasını gerektirir. Yükleme ve boşaltmaların gerçekleşmesi için süreç dikkatlice planlanmalı ve denetlenmelidir.

Denizyolu taşımacılığında, taşınan malzemeler güzergah boyunca takip edilmelidir. Gelişmiş izleme sistemlerinin ve iletişim teknolojilerinin kullanılması sayesinde herhangi bir sorun durumunda hızlıca müdahale edilebilir. Uluslararası denizyolu taşımacılığında gümrük işlemleri ve belgeleme süreçleri karışık olduğundan gerekli gümrük belgelerinin düzenlenmesi ve taşıma süreci boyunca alanında uzman ve deneyimli gümrük yetkilileri ile çalışılmalıdır.

Denizyolu Taşımacılığı Avantajları Nelerdir?

Denizyolu taşımacılığı; deniz aşırı ülkeler kapsamında ürünlerin aktarılması, alıcılara ve ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması amacıyla sıklıkla tercih edilir. Denizyolu taşımacılığının karayolu taşımacılığı veya havayolu taşımacılığı gibi diğer taşıma yöntemlerine göre sağladığı bazı avantajlar şu şekildedir:

• Denizyolu taşımacılığında büyük tonajlı gemiler ve konteyner gemileri kullanılır. Tek seferde büyük miktarda malzeme taşınabildiği için birim başına düşen maliyeti minimize eder. Böylece ticari işletmelere maliyet avantajı sağlayarak rekabet güçlerinin artmasına katkıda bulunur.
• Denizyolu taşımacılığı, gönderilerin varış noktasına sorunsuz bir şekilde ulaşmasını sağlar. Ürünler belirlenen limanlara güvenli rotalar izlenerek ulaştırılır. Ayrıca denizyolu taşımacılığı kapsamında dökme yükler ve genel kargı taşımacılığı hizmetleri de sunulur.
• Denizyolu taşımacılığında maliyetlerin diğer taşımacılık yöntemlerine göre çok daha az olması da taşıma maliyetlerinin önemli ölçüde düşmesini sağlayan etkenlerden biridir.
• Denizyolu taşımacılığı uçakla ya da demiryoluyla ulaştırılması mümkün olmayan kuru yüklerin, madenleri, kimyasal maddelerin ve her tür ürünün güvenli bir şekilde taşınması avantajını sağlar.